τoυ Φίλιππου Αϊβάζη
Πριν κάποιους μήνες ταξίδεψα στη Μάλτα με τη σύντροφό μου. Είχαμε αποφασίσει να πάμε κάπου «κοντά και φτηνά», και το μικρό νησί όχι μόνο ταίριαζε στην περιγραφή, αλλά μας τραβούσε και με το ιπποτικό του παρελθόν.
Ωστόσο, αυτό που δεν περιμέναμε να βρούμε εκεί, ήταν τα ίχνη ενός παρελθόντος τόσο μακρινού που χάνεται στην προϊστορία και περιλαμβάνει εξαφανισμένους λαούς, μυστήριες υπόγειες στοές, άφαντους σκελετούς και μια υπόγεια, πανάρχαια τοποθεσία της οποίας η σχεδόν μαγική αρχιτεκτονική θεωρείται αδύνατη ακόμα και σήμερα!
ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΚΟΜΒΕΣ
Ολόκληρο το νησί, αλλά κυρίως η πρωτεύουσά του Βαλέτα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τους Ιωαννίτες Ιππότες. Η σχέση αυτή ουσιαστικά εδραιώθηκε μετά την πολιορκία του 1565, όπου 700 Ιππότες και οι 8.000 κάτοικοι του νησιού αντιστάθηκαν σε 40.000 Οθωμανούς στρατιώτες του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή.
Θέλοντας να τιμήσουν τη νίκη τους, οι Ιωαννίτες αποφάσισαν να δημιουργήσουν μία νέα πόλη. Για το σκοπό αυτό ο Πάπας έστειλε τον καλύτερο αρχιτέκτονά του, τον Francesco Laparelli, για να σχεδιάσει μία πόλη που θα ήταν τόσο οχυρό της Χριστιανοσύνης όσο και ένα μνημείο του πολιτισμού της. Και πράγματι, η Βαλέτα έγινε ένα μοναδικό δείγμα Μπαρόκ και μία από τις πρώτες πόλεις που κατασκευάστηκε εξολοκλήρου σε νέα τοποθεσία.
Κι ενώ είναι τα μεσαιωνικά κτίρια που εντυπωσιάζουν αρχικά, ανακαλύψαμε πως η πλούσια θρησκευτική ιστορία της Μάλτας πηγαίνει πολύ πίσω στο χρόνο, μέχρι τους πρωτοχριστιανικούς χρόνους, όπως μαρτυρούν οι Κατακόμβες του Αγίου Παύλου. Πρόκειται για ένα υπόγειο σύμπλεγμα Ρωμαϊκών νεκροταφείων, έκτασης πάνω από 2000 τ.μ. που αποτελεί το μεγαλύτερο και πιο πρώιμο δείγμα χριστιανικής λατρείας παγκοσμίως.
Οι κατακόμβες ονομάστηκαν έτσι εξαιτίας του θρύλου που θέλει εδώ να βρήκε καταφύγιο ο Απόστολος Παύλος, όταν το πλοίο με το οποίο ταξίδευε, ναυάγησε.
Μπαίνοντας κανείς σήμερα, βλέπει δύο αίθουσες με δύο τράπεζες και καθίσματα από την πέτρα της περιοχής, όπου οι πρώτοι χριστιανοί μαζευόντουσαν και γιόρταζαν τις αγάπες τους.
Στο χώρο υπάρχουν επίσης αντικείμενα της εποχής εκείνης, όπως λυχνίες με πρωτοχριστιανικά σύμβολα, γυάλινες και κεραμικές φιάλες που συνήθως περιείχαν αρώματα, κοσμήματα, και ένα δείγμα ταφικών επιγραφών που είχαν οι τάφοι επιφανών οικογενειών.
Οι Κατακόμβες του Αγίου Παύλου είναι ενδεικτικές των υπογείων στοών του νησιού, αλλά πολλές από αυτές είναι πολύ πιο παλιές απ’ ό,τι θα έπρεπε και η κατασκευή τους εξακολουθεί να προβληματίζει τους αρχαιολόγους…
ΕΝΑ ΙΕΡΟ ΝΗΣΙ
Οι Κατακόμβες ωστόσο δεν είναι παρά το μικρότερο αίνιγμα της υπόγειας Μάλτας. Εντυπωσιακή όσο και μυστηριώδης είναι η προϊστορική περίοδος του νησιού, από την οποία έχουν απομείνει τα εκπληκτικά μεγαλιθικά του μνημεία.
Λόγω απουσίας γραπτών πηγών γνωρίζουμε ελάχιστα για τον τρόπο ζωής αυτών των πρώτων κατοίκων, και τα αρχαιολογικά ευρήματα μας βοηθούν να σχηματίσουμε μία μικρή μόνο εικόνα.
Οι ναοί που είδαμε στο Hagar Qim και στο Tarxien, όπου γλυπτά δείχνουν την αφιέρωση στη Μητέρα Θεά, στη Mnajdra, και όπου κατά την Εαρινή Ισημερία συγκεκριμένα σημεία φωτίζονται από τον ήλιο, δείχνουν ότι από εκείνη την εποχή ακόμη η Μάλτα ήταν μία «ιερή νήσος» και ότι το θρησκευτικό συναίσθημα που εμπλούτισε τόσο τη μεταγενέστερη ιστορία της ήταν ζωντανό από τότε.
Κανείς δεν ξέρει αν οι λαοί που μας άφησαν αυτά τα μνημεία τελικά αφανίστηκαν, ή αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το νησί. Τα ίχνη τους έχουν χαθεί.
Το μεγαλύτερο μυστήριο ωστόσο δεν είναι τα εντυπωσιακά μεγαλιθικά μνημεία. Τα σκήπτρα του μυστηρίου κρατάει χωρίς αμφιβολία το Hal Saflieni Hypogeum, στο οποίο διασώζεται ένα μοναδικό δείγμα προϊστορικής υπόγεια αρχιτεκτονικής, που βάζει αρκετά αινίγματα στους αρχαιολόγους ακόμη και σήμερα.
Ανακαλύφθηκε τυχαία το 1902, όταν εργάτες που δούλευαν σε ένα σπίτι στην πόλη Paola άνοιξαν μια τρύπα στην οροφή του υπόγειου συμπλέγματος. Οι αίθουσες και οι διάδρομοι εκτείνονται σε μία έκταση περίπου 500 τ.μ. και η όλη κατασκευή αποτελείται από τρία επίπεδα με το χαμηλότερο δωμάτιο να φτάνει τα 10 μέτρα κάτω από την επιφάνεια.
