«Μακάρι να είχα το κουράγιο να εκφράσω τα συναισθήματά μου»
Όπως αναφέρει η Ware, πολλοί από τους ασθενείς που φρόντιζε, λίγο πριν το τέλος μετάνιωναν για όλες τις φορές που είχαν καταπιέσει τα συναισθήματά τους ώστε να έχουν καλές σχέσεις με τους γύρω τους. Έχουμε την πεποίθηση πως η προσωπική μας ευτυχία περνάει μέσα από την αποδοχή και την εκτίμηση των προσώπων που αγαπάμε. Συχνά, προκειμένου να κερδίσουμε αυτή την αποδοχή, «ξεχνάμε» να αποκαλύψουμε στους άλλους τον αληθινό μας εαυτό, αυτόν που κατεξοχήν έχει την ανάγκη της αγάπης τους. Είναι παράξενο πώς ο άνθρωπος όταν νιώθει απειλή για την ελευθερία του είναι πιο έτοιμος, από ένστικτο, να την υπερασπίσει. Εδώ όμως δεν αντιμετωπίζουμε εχθρούς αλλά τους δικούς μας ανθρώπους, με τους οποίους είμαστε πολύ πιο πρόθυμοι να υπογράψουμε «συμφωνία ειρήνης», χωρίς να καταλαβαίνουμε πως ουσιαστικά προδίδουμε τόσο τον εαυτό όσο και αυτούς που επιχειρούμε να προστατέψουμε. Ωστόσο, αν δεν μιλήσουμε και δεν δείξουμε στους γύρω μας πώς νιώθουμε, ακόμη κι αν αποφύγουμε τις οδυνηρές συγκρούσεις, η αρμονική συμβίωση και η επικοινωνία στην οποία ελπίζαμε μετατρέπονται σε παρωδία. Ο θάνατος όμως φέρνει μία μοναδική καθαρότητα στην κατανόησή μας και δεν μπορούμε πλέον να κρυφτούμε. Πριν μπορούσαμε να αγνοούμε τις πραγματικές ανάγκες μας, αλλά τώρα καταλαβαίνουμε ότι αυτό που κάποτε μας φόβιζε, η έκθεση των συναισθημάτων μας, ήταν το κλειδί για την ελευθερία μας. Γιατί στην πραγματικότητα, μόνο μέσα από τέτοιες «συγκρούσεις» μπορούμε να ολοκληρωθούμε ως άτομα, κτίζοντας γνήσιες σχέσεις με τους γύρω μας. Το ίδιο ισχύει και για τα αγαπημένα μας πρόσωπα, που συχνά κρύβουν τα αληθινά τους συναισθήματα απέναντί μας γιατί επίσης φοβούνται ότι θα εισπράξουν την απόρριψη. Τολμώντας να είμαστε ευθείς απέναντί τους, τους προσκαλούμε έμπρακτα να υπερβούν και οι ίδιοι τις ανασφάλειές τους.
«Μακάρι να είχα κρατήσει επαφή με τους φίλους μου»
Αυτή η νοσταλγία για τους παλιούς φίλους, όπως αναφέρει η Ware, συχνά δεν εμφανίζεται παρά μόνο μερικές εβδομάδες πριν το θάνατο, όταν οι εμπλεκόμενοι είναι δύσκολο να ειδοποιηθούν. Όπως είπαν πολλοί ασθενείς της, είχαν τόσο απορροφηθεί από τις δικές τους ζωές που άφησαν παλιές φιλίες να ατονήσουν, καθώς δεν τους αφιέρωναν τον αναγκαίο χρόνο και προσπάθεια. Δεν είναι δύσκολο να δούμε πως κάτι ανάλογο συμβαίνει σε πάρα πολλούς από εμάς. Κατά τη νεότητά μας οι φίλοι είναι πραγματικά πολύτιμοι, αναζητούμε τη συντροφιά τους για να μοιραστούμε μαζί τους εμπειρίες, ιδέες και όνειρα. Καθώς όμως μεγαλώνουμε οι προτεραιότητές μας αλλάζουν, και την πρώτη θέση παίρνει η οικογένεια και η δουλειά. Σταδιακά αναλαμβάνουμε περισσότερες υποχρεώσεις και τρέχουμε για να τα βγάλουμε πέρα. Οι στενοί δεσμοί της οικογένειάς μας ή ακόμη και μιας μακρόχρονης σχέσης καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του συναισθηματικού μας κόσμου. Νιώθουμε ότι έχουμε φτάσει σε ένα «ασφαλές καταφύγιο» κι έτσι η σχέση με τους φίλους μας αλλάζει. Με κάποιους βρισκόμαστε πλέον πιο αραιά, ενώ με κάποιους άλλους αναπόφευκτα χανόμαστε. Όπως φαίνεται όμως, παρά την τεράστια σημασία που έχει η οικογένεια και η δουλειά μας, οι φίλοι συνεχίζουν να είναι απαραίτητοι: μας δίνουν νέες οπτικές, μοιράζονται μαζί μας νέες εμπειρίες βγάζοντάς μας από τη βολή του πολύ στενού κοινωνικού μας περιβάλλοντος. Παράλληλα, η ανάμνηση της κοινής πορείας μας μέσα στο χρόνο, η υπενθύμιση του ποιοι ήμασταν, είναι ένας πολύτιμος οδηγός για το μέλλον μας, και ο καλύτερος τρόπος να εκμεταλλευτούμε αυτό τον οδηγό είναι να μοιραζόμαστε την ανάμνηση με άλλους ανθρώπους. Έτσι νιώθουμε και πιο ασφαλείς, ειδικά καθώς περνάνε τα χρόνια, ξέροντας πως ανάμεσα στην οικογένειά μας και την απρόσωπη κοινωνία με τις απαιτήσεις και τα προβλήματα, υπάρχουν άνθρωποι που νοιάζονται πραγματικά για μας.
«Μακάρι να είχα επιτρέψει στον εαυτό μου να είναι ευτυχισμένος»
Για ποιο λόγο να μην επιτρέψει κανείς στον εαυτό του να είναι ευτυχισμένος; Φαίνεται πως οι ασθενείς που κούραρε η Ware μιλούσαν για συνήθειες και μοτίβα συμπεριφοράς στα οποία είχαν κολλήσει. Λέγεται ότι ο άνθρωπος είναι πλάσμα της συνήθειας και είναι αναμενόμενο ό,τι μάς διευκολύνει, να το υιοθετούμε. Τα παραδείγματα γύρω μας άπειρα, από τα πιο απλά, όπως προτιμήσεις στο φαγητό και στα ρούχα που φοράμε, μέχρι πιο σύνθετα, όπως εξαρτήσεις από ουσίες και καταστροφικές συμπεριφορές. Ωστόσο, αν μια συμπεριφορά είναι βλαβερή γιατί την υιοθετούμε, ποια ευχαρίστηση μπορεί να αντλούμε; Στην πραγματικότητα μία τέτοια συμπεριφορά παρόλο που μας βλάπτει, πολλές φορές λειτουργεί ως μέσο ανακούφισης για βαθύτερα τραύματα που φέρουμε μέσα μας ή ως τρόπος έκφρασης κάποιων βαθύτερων προβλημάτων μας που αδυνατούμε να αντιμετωπίσουμε. Εκτός όμως από τις πιο ακραίες αυτές καταστάσεις υπάρχουν και οι πιο καθημερινές συνήθειες που κι αυτές τείνουν να μας αιχμαλωτίζουν σταδιακά, καθώς βασίζονται, όπως ανέφεραν οι ασθενείς της Ware, στο «φόβο της αλλαγής», χάρη του οποίου συμβιβαζόντουσαν και προσποιούνταν ότι είναι ικανοποιημένοι. Έτσι όμως έχαναν τον αυθορμητισμό τους, την περιέργεια να δοκιμάσουν νέα πράγματα και τη χαρά να βλέπει κανείς τη ζωή σαν μια περιπέτεια αντί ένα σύνολο στόχων προς επίτευξη, με αποτέλεσμα να ανταλλάσσουν την ευτυχία με τη συνήθεια. Αν όμως υπάρχει κάτι που πρέπει να κρατήσουμε από την απογοήτευση αυτών των ανθρώπων, είναι η φράση «μακάρι να είχα επιτρέψει στον εαυτό μου». Γιατί αυτό είναι το αισιόδοξο μήνυμα, το φως που έρχεται από το κατώφλι του θανάτου: η ευτυχία σε μεγάλο βαθμό (συνήθως μεγαλύτερο απ’ ό,τι νομίζουμε) είναι και θέμα δικής μας επιλογής. Είναι στο χέρι μας να αναλάβουμε την ευθύνη για τη ζωή μας τώρα και να αρχίσουμε να κάνουμε τις σωστές επιλογές. Ίσως έτσι ο θάνατος, αντί για ένα φοβερό τέλος, να αποτελέσει το σκοτάδι που αγκαλιάζει το φως της ζωής, κάνοντάς το να φαίνεται πιο λαμπρό, άξιο να το κυνηγήσουμε με όλες μας τις δυνάμεις.
ΠΗΓΕΣ
Bronnie Ware, The Top Five Regrets of the Dying, Hay House
Huffingtonpost.com
Το κείμενο “Οι Πέντε Τελευταίες Ευχές” πρωτοδημοσιεύτηκε στο ΑΒΑΤΟΝ Νο 124.
{socialsharebuttons}
