ΦΤΩΧΟΣ ΒΑΘΥΠΛΟΥΤΟΣ
ΦΤΩΧΟΣ ΒΑΘΥΠΛΟΥΤΟΣΤο 2006 ο Μοχάμεντ Γιουνούς και η Grameen Bank τιμήθηκαν (εκτός των δεκάδων βραβεύσεων και διεθνών αναγνωρίσεων που ήδη είχαν) με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης «για τις προσπάθειές τους να δημιουργήσουν κοινωνική ανάπτυξη από χαμηλά». Είναι η μοναδική περίπτωση μέχρι σήμερα που σε μια τράπεζα απονέμεται Νόμπελ Ειρήνης.
Όταν ο Γιουνούς ρωτήθηκε γιατί πιστεύει ότι επιλέχθηκε για Νόμπελ Ειρήνης και όχι για Νόμπελ Οικονομίας, εύστοχα απάντησε ότι το να πολεμάς τη φτώχεια σε κάνει υπέρμαχο της ειρήνης, διότι «η φτώχεια προωθεί τη βία, την πολιτική αναταραχή, την τρομοκρατία. Η ερμηνεία της ειρήνης είναι περιορισμένη στο ότι πρόκειται για την απουσία της σύγκρουσης μεταξύ των εθνών. Η ειρήνη όμως είναι περισσότερο έμφυτη, περισσότερο βασική στην ανθρώπινη φύση, στα ανθρώπινα όντα, σ’ αυτά που νιώθουμε ο ένας για τον άλλο, σ’ αυτά που νιώθουμε για τη ζωή γύρω μας και αυτά που βλέπουμε στο μέλλον μας. Η φτώχεια είναι ένας παράγοντας που διαταράσσει την πιθανότητα της ειρήνης».
Ο Γιουνούς απέδειξε με την τράπεζά του ότι η μικρο-οικονομία και ο μικρο-δανεισμός είναι ένα ισχυρό όπλο ενάντια της φτώχειας κι επομένως σύμμαχος της ειρήνης.
Πιστός στις πεποιθήσεις του, ο Γιουνούς μόλις έλαβε το ύψους 1,4 εκατομμυρίων δολαρίων Βραβείο Νόμπελ, δήλωσε ότι θα χρησιμοποιήσει το ποσό για τη δημιουργία εταιρείας κατασκευής τροφίμων με υψηλή θρεπτική αξία αλλά χαμηλό κόστος, ώστε να είναι προσιτά στους φτωχούς. Αυτή όμως δεν είναι η πρώτη του επιχείρηση, πέραν της Grammen Bank.
Ο Γιουνούς δραστηριοποιείται σε πολλούς τομείς, έχοντας δημιουργήσει πολλές εταιρείες, όπως κινητής τηλεφωνίας (τη μεγαλύτερη του Μπαγκλαντές) και οικιακής ηλιακής ενέργειας, όλες φτιαγμένες έτσι ώστε τα προϊόντα και οι υπηρεσίες τους να είναι επίσης προσιτές στις φτωχές οικογένειες.
Εστιάζοντας στο ίδιο το προϊόν και αδιαφορώντας για την ελκυστική συσκευασία και πολυδάπανη διαφήμιση, καταφέρνει να παρέχει «πολυτέλειες» ακόμα και στις πιο φτωχές οικογένειες, διατηρώντας ταυτόχρονα κερδοφόρα την επιχείρηση. Ο ίδιος ο Γιουνούς όμως δεν έχει κανένα κέρδος από καμία από τις εταιρείες του. Τις δημιουργεί, αλλά δεν λαμβάνει μέρος στα κέρδη τους. Δεν είναι ούτε καν μέτοχος. Όταν ερωτήθηκε γιατί, απάντησε ότι πιστεύει πως ο άνθρωπος δεν είναι, ούτε πρέπει να γίνεται μηχανή παραγωγής χρημάτων. Όπως υποστήριξε, ο άνθρωπος μπορεί να βρει την ευτυχία με δύο τρόπους: ο ένας είναι το να βγάζει λεφτά και ο άλλος το να προσφέρει στους συνανθρώπους του. Δυστυχώς όμως το οικονομικό κέρδος, ειδικά όταν είναι μεγάλο, εύκολα μπορεί να υποσκελίσει τη χαρά του να προσφέρεις, διότι ο άνθρωπος είναι άπληστος και παρασύρεται εύκολα από το πολύ χρήμα.
ΟΡΑΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΑΥΡΙΟ
Μέσα από τα έργα και τα λόγια του, ο Γιουνούς μάς προκαλεί να αναθεωρήσουμε τις απόψεις μας τόσο για τη φιλανθρωπία όσο και για το επιχειρησιακό μοντέλο λειτουργίας.
Η προσφορά χρημάτων κάθε τόσο στον φτωχό με σκοπό να φάει ή να ντυθεί για λίγο καιρό, δεν λύνει κανένα πρόβλημα μακροπρόθεσμα. Επιπλέον, στην τακτική αυτή παραμονεύει πάντα ο κίνδυνος της οκνηρίας, καθώς ο άνθρωπος μπορεί να συνηθίσει σ’ αυτή την κατάσταση και να περιμένει διαρκώς από τους άλλους να τον βοηθήσουν αντί να προσπαθήσει μόνος του να βοηθήσει τον εαυτό του.
Ο σκοπός λοιπόν δεν πρέπει να είναι να λύσουμε το πρόβλημα της τροφής πρόσκαιρα αλλά για πάντα. Ο μόνος τρόπος για να συμβεί αυτό είναι να προτρέψουμε τον άνθρωπο και να του δώσουμε τις ευκαιρίες να βοηθήσει τον εαυτό του.
Το μεγάλο οικονομικό και επιχειρησιακό μάθημα που μας δίνει ο Γιουνούς είναι ότι: «πρέπει να πιστέψουμε στους ανθρώπους και στην ικανότητά τους να αλλάξουν τη ζωή τους. Όλοι οι άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων των φτωχών, έχουν τεράστιες δυνατότητες να βοηθήσουν τον εαυτό τους. Ανεξάρτητα από την εμφάνισή του, βαθιά μέσα στον κάθε άνθρωπο υπάρχει ο πολύτιμος θησαυρός της δημιουργίας που περιμένει να ανακαλυφθεί, να ελευθερωθεί, να αλλάξει τη ζωή προς το καλύτερο. Εάν δούμε τον κάθε φτωχό άνθρωπο υπό αυτή την οπτική, θα δούμε τεράστιες προοπτικές για αυτόν τον κόσμο. […]
»Ο άνθρωπος είναι απόλυτα ικανός να φροντίζει τον εαυτό του. Έχουμε όμως δημιουργήσει μια κοινωνία που δεν επιτρέπει στους φτωχούς ανθρώπους να μπορέσουν να φροντίσουν τον εαυτό τους, γιατί τους έχουμε απαγορεύσει τις ευκαιρίες». Για να καταλήξει: «το κέρδος δεν θα έπρεπε να είναι ο μόνος λόγος ύπαρξης των επιχειρήσεων». Λόγια που ηχούν αλλόκοτα στις μέρες μας, νιώθουμε όμως όλοι ότι έτσι θα έπρεπε να είναι.
Οι κοινωνικές επιχειρήσεις μπορούν να συνδυάζουν το τερπνόν μετά του ωφελίμου αφού μπορούν (αποδεδειγμένα πλέον από το παράδειγμα της Grameen Bank) να είναι απόλυτα κερδοφόρες και παράλληλα αποτελεσματικότερες από τις φιλανθρωπικές επιχειρήσεις και τις δωρεές, διότι ανακυκλώνονται, έχουν στόχους και πρόοδο.
Ο Γιουνούς κοιτάζοντας στο μέλλον φιλοδοξεί ότι «θα έρθει η μέρα που τα εγγόνια μας θα πρέπει να πάνε σε μουσείο για να μάθουν τι σημαίνει φτώχεια. Θα δημιουργήσουμε μουσείο φτώχειας μέχρι το 2030 και θα ξεκινήσουμε από το Μπαγκλαντές. […] Ο κόσμος είναι δικός μας και θα τον χτίσουμε όπως εμείς θέλουμε».
Η επιτυχία της Grameen Bank στο μοντέλο της μικρο-οικονομίας έχει εμπνεύσει εκατοντάδες χώρες του τρίτου κόσμου, αλλά και βιομηχανικές χώρες, μεταξύ των οποίων και τις ΗΠΑ. Ο Γιουνούς ίσως προλάβει να σβήσει τα 90 κεράκια της τούρτας γενεθλίων του τo 2030.
Αξίζει να συμβάλουμε όσο μπορούμε στην πρωτοποριακή του πρακτική, με την ελπίδα να προλάβει επίσης να κόψει την κορδέλα εγκαινίων του Μουσείου Φτώχειας που οραματίζεται.
WHO IS WHO
H Δέσποινα Πόποβιτς είναι ερευνήτρια και συγγραφέας. Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί στον ειδικό έντυπο τύπο. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα.
{socialsharebuttons}
