ΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
Η Grameen Bank όμως δεν σταμάτησε εκεί. Έκανε ακόμη ένα βήμα παραπέρα: δεν έχει δικηγόρους! Μια επαναστατική απόφαση αν σκεφτεί κανείς ότι συνολικά δανείζει περίπου μισό δισεκατομμύριο δολάρια το χρόνο στα εκατομμύρια των μικροδανειοληπτών της.
Το ποσό είναι μεγάλο, αλλά δεν υπάρχουν δικηγόροι για να το προφυλάξουν. «Εάν μια μέρα όλοι οι δανειολήπτες μας οργανωθούν και μας πουν “δεν σας δίνουμε πίσω δεκάρα” δεν μπορούμε να τους κάνουμε τίποτα. Γιατί δεν έχουμε δικηγόρους» (από ομιλία του Γιουνούς στο Authors@Google).
Το σύστημα της τράπεζας βασίζεται εξ ολοκλήρου στην αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ τράπεζας και δανειοληπτών. Δεν υπάρχουν εγγυήσεις, δεν υπάρχουν δικηγόροι, δεν υπάρχει καμία γραφειοκρατία, νομικοί όροι και κυρώσεις. Απλά δίνουν λεφτά στον άνθρωπο που δεν έχει απολύτως τίποτα, κι επομένως καμία άλλη τράπεζα δεν θα του έδινε δάνειο.
Αυτά τα δάνεια δίνονται με τόκο που δεν μεταβάλλεται και το τελικό αποπληρωτέο ποσό δεν μπορεί ποτέ να ξεπεράσει το αρχικό ποσό του δανείου. Ταυτόχρονα, υπάρχει τέτοια άνεση στην αποπληρωμή του, που ο δανειολήπτης δεν υποχρεούται να αποπληρώσει σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Τον συμφέρει όμως να εξοφλήσει το συντομότερο δυνατό, διότι έτσι παραμένει μια «πόρτα ανοιχτή» για τις ανάγκες του. Με κάθε αποπληρωμή, έχει δικαίωμα να ξαναζητήσει άμεσα νέο δάνειο. Άλλωστε, τα δάνεια που δίνονται είναι τόσο μικρά (κατά μέσο όρο 150 δολάρια), που είναι μάλλον απίθανο ο δανειολήπτης να μην μπορέσει να ανταπεξέλθει στην εξόφλησή του.
Αντίθετα, εάν δεν εξοφλήσει το δάνειό του, δεν υπάρχει βέβαια καμία τιμωρία, αλλά η «πόρτα» της τράπεζας κλείνει γι’ αυτόν. Πράγμα που σημαίνει ότι εάν ξαναχρειαστεί στο μέλλον χρήματα (πράγμα σχεδόν σίγουρο), θα αναγκαστεί να απευθυνθεί στους αδίστακτους τοκογλύφους.
Το κλειδί της επιτυχίας της Grammen Bank, εκτός από τα μικρά και επομένως εύκολα στην αποπληρωμή δάνεια, είναι πως όλα τα δάνεια παρέχονται αποκλειστικά για επιχειρησιακή ανάπτυξη ή για εκπαίδευση.
Η φιλοσοφία της τράπεζας είναι πως όλα τα άλλα δάνεια, όπως για παράδειγμα τα καταναλωτικά, είναι στείρα δάνεια, διότι δεν μπορούν να αποφέρουν κανένα άμεσο ή έμμεσο κέρδος. Επομένως, μπορούν να γίνουν βλαβερά τόσο για το δανειολήπτη όσο και για το δανειοδότη. Αυτή η φιλοσοφία έχει προστατέψει εδώ και 25 χρόνια την Grameen Bank από οικονομικές κρίσεις.
Αυτή η σκέψη είναι εκπληκτική για πολλούς, απίστευτη για άλλους. Όμως λειτουργεί άψογα και μέχρι σήμερα το ποσοστό χαμένων χρημάτων από δάνεια που δόθηκαν δεν ξεπερνά το 2%!
ΔΑΝΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΑΠΟΡΟΥΣ
«Η φτώχεια δεν είναι μια φυσική κατάσταση του ανθρώπου, αλλά μια κατάσταση που επιβλήθηκε στον άνθρωπο. Συνεπώς, μπορεί να διορθωθεί. Ο άνθρωπος δεν είναι φτιαγμένος για να είναι φτωχός. […] Μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν κόσμο χωρίς φτωχούς ανθρώπους, δίνοντας ίσες ευκαιρίες σε όλους».
Για να υποστηρίξει αυτή του την πεποίθηση, ο Γιουνούς τόλμησε αυτό που κάνει όλους τους τραπεζίτες της υφηλίου να αναρριγούν με τρόμο: έδωσε δάνεια στους ζητιάνους!
Η σκέψη ήταν απλή: οι ζητιάνοι πάνε από πόρτα σε πόρτα και από χωριό σε χωριό ζητιανεύοντας λίγο φαγητό. Η τράπεζα τους έδωσε ένα μικρό κεφάλαιο, προτρέποντάς τους να αγοράσουν με αυτό μικροπράγματα όπως καραμέλες, κουλουράκια, μικροσκεύη και λοιπά, για να τα πουλάνε στα σπίτια που έτσι κι αλλιώς επισκέπτονται καθημερινά. Δηλαδή, έδωσε την ευκαιρία στους ζητιάνους να γίνουν περιπλανώμενοι μικροπωλητές.
Το εγχείρημα γνώρισε από την αρχή μεγάλη επιτυχία και, μέσα στα πρώτα τέσσερα δοκιμαστικά χρόνια, οι αρχικά άποροι δανειολήπτες εξελίχθηκαν σε επιτυχημένους μικροπωλητές και δέκα χιλιάδες απ’ αυτούς διαπρέπουν μέχρι σήμερα ως έμποροι.
Ακόμη, άλλοι 100.000 άνθρωποι κατάφεραν να ξεφύγουν από την επαιτεία μια για πάντα.
Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ
Ο Γιουνούς θέλησε η Grameen Bank να μην είναι απλά μια τράπεζα δανείων, αλλά μια τράπεζα ευκαιριών: «Οι τράπεζες πιστεύουν ότι ο κόσμος πρέπει να έρχεται σ’ αυτές και όχι αυτές να πηγαίνουν στον κόσμο. Στην Grameen Bank έχουμε αντιστρέψει αυτή την πεποίθηση και πάμε εμείς στον κόσμο. Αυτό κάνουμε κάθε μέρα, όλη μέρα. Είμαστε στους δρόμους και πλησιάζουμε τον κόσμο».
Πράγματι, 27.000 εργαζόμενοι της Grameen βρίσκονται καθημερινά στους δρόμους αναζητώντας δανειολήπτες.
Κάθε μέρα τριγυρίζουν στα μικρά χωριουδάκια του Μπαγκλαντές ψάχνοντας φτωχούς ανθρώπους για να τους δανείσουν, με κύριο στόχο τις γυναίκες. Εάν κάποια γυναίκα αρνηθεί, θα επιμείνουν περισσότερο, μέχρι τελικά να δεχθεί. Παράδοξο, αλλά εάν το καλοσκεφτούμε είναι πανέξυπνο, από κάθε άποψη. Αυτή η τακτική είναι η πραγματική εγγύηση της τράπεζας στο ότι δεν θα χάσει τα λεφτά της και ταυτόχρονα θα βοηθήσει στην ανάπτυξη της χώρας.
«Καταρχάς, ο άνθρωπος που αρνείται τα λεφτά παρόλο που είναι πάμφτωχος, υποδεικνύει χαρακτήρα με αξίες, με ήθος και με φιλότιμο. Εάν σ’ αυτόν τον άνθρωπο δανείσουμε λεφτά, θα κάνει ό,τι μπορεί για να μας τα επιστρέψει. Δεν θα διανοηθεί να κλέψει, δεν είναι στο χαρακτήρα του. Αν μάλιστα τον προτρέψουμε να τα ‘’αυγατίσει΄΄ κάνοντας κάποια μικρή δική του επιχείρηση, είναι πολύ πιθανό τα αποτελέσματα να είναι εκπληκτικά».
Η προτίμηση όμως ειδικά στις γυναίκες πάει ακόμα βαθύτερα: Μετά από έξι χρόνια έρευνας και παρατήρησης, ο Γιουνούς κατέληξε ότι τα λεφτά όταν δανείζονταν στις γυναίκες και όχι στους άνδρες είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να αποφέρουν κέρδος στην οικογένεια. Διότι οι γυναίκες, ειδικότερα σε μια μουσουλμανική κοινωνία, είναι πολύ πιθανότερο να επενδύσουν τα λεφτά τους σε κάτι μακροπρόθεσμα ωφέλιμο για την οικογένειά τους.
Συνήθως αυτή η επένδυση είναι η φροντίδα για τη σωστή εκπαίδευση των παιδιών τους, ένας σοβαρός παράγοντας στην ανάπτυξη του Μπαγκλαντές που έχει έντονο πρόβλημα αναλφαβητισμού.
Σήμερα, το 97% των δανειοληπτών της τράπεζας είναι γυναίκες και τα εννέα από τα δώδεκα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου είναι γένους θηλυκού!
