της Δέσποινας Πόποβιτς
Τους τελευταίους μήνες όλοι είμαστε μάρτυρες της οικονομικής κρίσης που εξελίσσεται παγκόσμια. Μιας κρίσης που είναι πλέον σαφές ότι έχει τις ρίζες της στην απληστία, στον εγωισμό, στην απομάκρυνση από τον «άλλο», συνεπώς μια κρίση πρωτίστως εσωτερική που μαίνεται στον ίδιο τον άνθρωπο. Η ευθύνη για την κατάρρευση της οικονομίας εντοπίζεται στο μεγάλο αριθμό δανείων, με τρόπους και όρους τέτοιους που καθιστούν τον δανειολήπτη ανίκανο να ξεπληρώσει. Το αποτέλεσμα φυσικά είναι οι τράπεζες να χάνουν διαρκώς λεφτά και να γίνονται ακόμη πιο σκληρές απέναντι στους καταχρεωμένους πελάτες τους. Όλες, εκτός από μια: την Grameen Bank, που λειτουργεί εδώ και περίπου 25 χρόνια έχοντας σταθερά ανοδική πορεία και που δεν έχει πληγεί καθόλου από την οικονομική κρίση. Μια τράπεζα «αλλιώτικη», φαινόμενο, που δείχνει το δρόμο για την κοινωνία της ειρήνης και της δικαιοσύνης. Εμπνευστής και ιδρυτής της ένας σπάνιος άνθρωπος, προφανώς άγνωστος στα κατεστημένα μέσα ενημέρωσης: ο Μοχάμεντ Γιουνούς.
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΙΔΕΑΣ
Ο Μοχάμεντ Γιουνούς γεννήθηκε στις 28 Ιουνίου του 1940 σε ένα μικρό χωριουδάκι του Μπαγκλαντές. Ο πατέρας του πάλευε να ζήσει την οικογένειά του πουλώντας κοσμήματα με σκοπό να δώσει ευκαιρίες στα εννέα παιδιά του να σπουδάσουν.
Ο Μοχάμεντ πέτυχε, κερδίζοντας υποτροφία, να σπουδάσει οικονομολογία στις ΗΠΑ. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του, επέστρεψε στο Μπαγκλαντές για να διδάξει στο Πανεπιστήμιο. Ήταν τότε που το Μπαγκλαντές περνούσε τη δύσκολη περίοδο του λιμού του ’74, όπου χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν εξαιτίας της φτώχειας και της εξαθλίωσης.
Βλέποντας ο Γιουνούς τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η τοπική κοινότητα πέριξ του Πανεπιστημίου, θέλησε με κάποιον τρόπο να βοηθήσει. Καθώς αναζητούσε λύσεις, πληροφορήθηκε για τη μάστιγα των τοκογλύφων στην περιοχή και ενδιαφέρθηκε να μάθει ποιοι όφειλαν στους τοκογλύφους και ποιο ήταν το συνολικό χρωστούμενο. Έμαθε ότι το ποσό ανερχόταν στα 27 δολάρια –ποσό διόλου ευκαταφρόνητο τότε– το οποίο χρωστούσαν σαράντα δύο γυναίκες.
Προσπάθησε να τις φέρει σε επαφή με την τράπεζα που υπήρχε και μέσα στο Πανεπιστήμιο, αλλά η τράπεζα αρνήθηκε να δανείσει τόσο μικρά ποσά με ρίσκο να μην τα πάρει ποτέ πίσω. Για πολλούς μήνες ο Γιουνούς πάλεψε να λάβει μια θετική απάντηση από την τράπεζα, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Τελικά, αποφάσισε να εγγυηθεί εκείνος για τις γυναίκες, λαμβάνοντας δάνειο στο όνομά του, για το ποσό των 27 δολαρίων.
Δεν ήξερε ούτε ενδιαφέρθηκε για το εάν θα πάρει ποτέ πίσω τα λεφτά του. Με μεγάλη του όμως έκπληξη είδε όλα τα λεφτά να επιστρέφουν, μέχρι την τελευταία δεκάρα. Αυτή ήταν η πηγή της έμπνευσης που τον οδήγησε στο μικροδανεισμό. Μετά από μελέτη και έρευνα, κατέληξε στο ότι τα μικρά δάνεια θα μπορούσαν να κάνουν τη μεγάλη διαφορά στους μη έχοντες.
Οι γυναίκες της Τζόμπρα, το χωριουδάκι δίπλα στο Πανεπιστήμιο που δίδασκε, προσπαθούσαν να ζήσουν φτιάχνοντας μικροέπιπλα. Μιας όμως και δεν είχα λεφτά για να αγοράσουν την πρώτη ύλη (μπαμπού) για την κατασκευή τους, αναγκάζονταν να δανείζονται από τους τοκογλύφους, οι οποίοι μετά αγόραζαν τα μικροέπιπλα σε όποια τιμή ήθελαν.
Το αποτέλεσμα φυσικά ήταν οι γυναίκες να έχουν ελάχιστο κέρδος από τη δουλειά τους και έτσι να ξαναδανείζονται από τους τοκογλύφους για να επιβιώσουν.
Προσφέροντάς τους ο Γιουνούς ένα μικρό δάνειο με χαμηλό τόκο, τους έδωσε την ευκαιρία να αγοράσουν μπαμπού και κατόπιν να πουλάνε τα μικροέπιπλά τους σε τιμές που εκείνες έκριναν και φυσικά τους απέφεραν καλύτερο κέρδος. Αμέσως οι μικροεπιχειρήσεις τους άνθησαν!
ΜΙΑ… ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΤΡΑΠΕΖΑ
Από αυτή του την εμπειρία στην Τζόμπρα, ο Γιουνούς συνειδητοποίησε ότι ήταν απαραίτητη η δημιουργία ενός ιδρύματος που θα έδινε δάνεια σ’ αυτούς που δεν έχουν τίποτα. Οι άλλες τράπεζες δεν ενδιαφέρονταν να δανείσουν μικροποσά στους φτωχούς, διότι ήταν αφενός ασύμφορο και αφετέρου ριψοκίνδυνο να χάσουν τα λεφτά τους. Ο Γιουνούς όμως είχε αντίθετη γνώμη…
Μετά από πολλές προσπάθειες και μεγάλη επιμονή, τελικά κατάφερε να λάβει δάνειο από την κρατική τράπεζα, το Δεκέμβριο του ’76, για να ξεκινήσει την επιχείρησή του δανείζοντας στους φτωχούς της Τζόμπρα.
Τα πρώτα χρόνια το ίδρυμά του λειτουργούσε εξασφαλίζοντας δάνεια από άλλες τράπεζες. Μέσα σε οκτώ χρόνια, το 1982, το ίδρυμα έφτασε να αριθμεί είκοσι οκτώ χιλιάδες δανειολήπτες και την 1η Οκτωβρίου του 1983 αναπτύχθηκε σε κανονική τράπεζα με το όνομα Grameen Bank, δηλαδή «Τράπεζα των Χωρικών», εστιάζοντας κυρίως στη δανειοδότηση των φτωχών του Μπαγκλαντές.
Σήμερα, 25 χρόνια μετά την ίδρυσή της, η «Τράπεζα των Χωρικών» αριθμεί περισσότερους από επτά εκατομμύρια δανειολήπτες και παραμένει μια κερδοφόρα, διαρκώς εξελισσόμενη, επιχείρηση.
«Η Grameen Bank είναι μια… αντίστροφη τράπεζα», μας πληροφορεί ο Γιουνούς. «Πάρτε όλους τους νόμους και κανόνες που διέπουν τις μεγάλες τράπεζες και αντιστρέψτε τους. Αυτοί οι ανεστραμμένοι κανόνες ισχύουν για την Grameen Bank. Για παράδειγμα, οι τράπεζες στηρίζονται στην αρχή “όσο περισσότερα έχεις, τόσο περισσότερα μπορείς να πάρεις” κι έτσι εστιάζονται στους πλούσιους. Η Grameen Bank ανέστρεψε αυτήν την αρχή σε “όσο λιγότερα έχεις, τόσο περισσότερα θα σου δώσουμε”».
