ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ
Η κατάθλιψη αντιμετωπίζεται ανάλογα με το επίπεδό της. «Εάν εξετάσουμε την κατάθλιψη κάτω από βαθύτερο και στοχαστικότερο βλέμμα, μέσα στο πλαίσιο της επικοινωνίας της ψυχής, θα λέγαμε ότι αποτελεί τη βαθύτερη αναρώτησή της. Τι θέλει να μας πει η ψυχή με την κατάθλιψη;», αναρωτιέται ο ψυχοθεραπευτής και σύμβουλος έκδοσης του ΑΒΑΤΟΝ Ντέμης Κυριάκου.
Ο ίδιος μας παραπέμπει στο διάσημο Αμερικανό ψυχολόγο James Hillman, σύμφωνα με τον οποίο αντί να συνεχίσουμε να βλέπουμε την κατάθλιψη ως δυσλειτουργία, θα πρέπει να την αντιμετωπίζουμε ως λειτουργικό φαινόμενο της ψυχής.
Ο Hillman, χωρίς να αποκλείει τη φαρμακευτική αγωγή στις περιπτώσεις όπου κρίνεται απαραίτητη, διαπιστώνει: «Δεν πιστεύω ότι πρέπει να απαλλαγούμε από την κατάθλιψη. Η κατάθλιψη φέρνει βραδύτητα, αλλά και ένα είδος εσωτερικότητας. Με αυτή την έννοια ανοίγει την πόρτα στην ομορφιά της ψυχής μας, κατά κάποιον τρόπο».
Ψυχολόγοι όπως ο James Hillman και ο Thomas Moore, θεωρούν την κατάθλιψη αφορμή για να ψάξουμε βαθύτερα στην ψυχή μας. Όσο ρηξικέλευθα και αν ακούγονται αυτά τα λόγια, ο Hillman προτείνει να αφήσουμε τα ψυχικά φαινόμενα να μας δείξουν το δρόμο για το εσωτερικό μας πρόβλημα. Και τονίζει:
«Η κουλτούρα μας είναι μανιακή. Είναι μια κουλτούρα γεμάτη… τεστοστερόνη. Από το 19ο αιώνα μέχρι σήμερα οι γυναίκες κουβαλούν τα περισσότερα συμπτώματα, τα οποία περιγράφονται από τους άνδρες ψυχιάτρους τους. Σήμερα ο όρος κατάθλιψη χρησιμοποιείται με μια πλατιά έννοια. Μιλάμε για καταθλιπτικά παιδιά, νέους, άνδρες, γυναίκες».
Αλλά είναι απαραίτητο να δούμε το ίδιο το βίωμα της κατάθλιψης. Δεν είναι αρκετό να πούμε “έχω κατάθλιψη” και να τελειώσουμε με αυτό το συναίσθημα. Τι νιώθεις όταν έχεις κατάθλιψη; Τι συμβαίνει όταν κάθεσαι σε μια καρέκλα και δεν έχεις τη δύναμη να σηκωθείς από αυτήν; Τι συμβαίνει τότε στο σώμα σου; Δεν είναι το θέμα να φτάσουμε στη διάγνωση. Το θέμα είναι να εμβαθύνουμε σε αυτό που συμβαίνει. Να διατηρήσουμε τη στιγμή αυτή και να την εξετάσουμε».
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΘΑΡΣΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ
Πώς μπορούμε όμως να ορίσουμε τα όρια της θλίψης και της κατάθλιψης; Χαρακτηριστική είναι η παρατήρηση του καθηγητή Νευροανατομίας και Ψυχοφυσιολογίας ΑΠΘ Γιώργου Παπαδόπουλου στο βιβλίο του Υποθέσεις Αλήθειας: «Ποια μπορεί να είναι τα όρια του φυσιολογικού στη θλίψη; Είναι η συνάρτηση της κουλτούρας που έχουμε; Αν ήμασταν στο Μεσαίωνα θα μας έκαιγαν, όπως όσοι υπέφεραν από την ιερή νόσο της επιληψίας ή την κατάθλιψη, διότι θα κινδυνεύαμε να πέσουμε σε ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα, την οκνηρία».
Η κατάθλιψη, όχι η θλίψη, είναι μια ψυχική διαταραχή διαφορετικών τύπων και σοβαρότητας. Τα όριά της διαβαίνουν αραιότερα ή συχνότερα πολλοί από αυτούς που καθημερινά δραστηριοποιούνται κοινωνικά και χαρακτηρίζονται από τους άλλους ως φυσιολογικοί.
Πολλοί από εμάς νιώσαμε ή θα νιώσουμε την απειλητική της σκιά σε μια ή περισσότερες φάσεις της ζωής μας. Άλλωστε η ψυχή γνωρίζει το χάος της κουλτούρας στην οποία ζούμε γι’ αυτό και αντιδρά έτσι, λέει καθησυχαστικά ο Hillman.
Τόσο αυτός όσο και ο Moore φαίνεται να έχουν τον τρόπο να βγάλουν την ψυχή από το αδιέξοδό της. Δεν πρόκειται όμως για μια έτοιμη, γρήγορη και εύκολη διαδικασία. Δεν πρόκειται για «χάπι» ούτε για θεραπευτική αγωγή που εγγυάται άμεσα αποτελέσματα σε τρεις εβδομάδες.
Είναι μια διαδικασία που θα μπορούσε να πει κανείς ότι μοιάζει με τις θεραπείες εγκοίμησης που ακολουθούσαν οι Ίωνες θεραπευτές. Είναι μια κατάδυση στον εσώτερο εαυτό μας «μια διαδικασίας κάθαρσης και αυτογνωσίας» όπως περιγράφει ο Moore στο βιβλίο του In The Dark Nights of the Soul (Στις Μαύρες Νύχτες της Ψυχής). Εκεί ο συγγραφέας μας δίνει τα κλειδιά να ξεκλειδώσουμε τις κλειστές πόρτες της ψυχής μας ή αλλιώς, όπως ο ίδιος λέει, το χάρτη για να βγούμε από το λαβύρινθό μας.
Στο πολυμεταφρασμένο βιβλίο του Ο Κώδικας της Ψυχής, ο Hillman προχωρά ακόμη περισσότερο αναλύοντας τη θεωρία του. Σύμφωνα με αυτήν ο καθένας μας φέρει μέσα του τον τρόπο και το μέσο να ξεπεράσει τα προβλήματά του και να αναπτυχθεί. Όπως ακριβώς ένα βελανίδι κρύβει μέσα του το γενετικό κώδικα ολόκληρης της βελανιδιάς, έτσι και ο εσωτερικός μας κόσμος εμπεριέχει τη δυνατότητα της εσωτερικής μας ανάπτυξης.
Αλήθεια, μπορούμε με έναν τρόπο διαισθητικό να φτάσουμε σε αυτό το σημείο; Μπορούμε να αφουγκραστούμε μέσα μας, χωρίς να καλύψουν τους ήχους της ψυχής μας οι εξωτερικοί θόρυβοι μιας σύγχρονης ζωής που συχνά συμβαίνει χωρίς νόημα;
