του Γιάννη Σπυρόπουλου
Η αρχαιοελληνική τέχνη, με την αίσθηση του μέτρου και της αρμονίας που τη διακρίνει, προκάλεσε το θαυμασμό της ανθρωπότητας για την αισθητική της τελειότητα. Ακριβώς γι’ αυτά της τα χαρακτηριστικά, εκτός από ίαση των οφθαλμών από την κακογουστιά που μας περιβάλλει, προσφέρεται σήμερα –μέσα από μια νέα προσέγγιση– και για την ίαση της ψυχής από την αμετροέπεια των σύγχρονων κοινωνιών.
Τα τελευταία δύο χρόνια υπάρχουν κάποιοι κύκλοι πρωτοποριακών ζωγράφων, θεωρητικών της τέχνης, ψυχολόγων και ψυχιάτρων, που επιδιώκοντας να θεμελιώσουν νέες αφετηρίες για τη θεραπεία της ψυχής, ανταλλάσσουν θέσεις και ιδέες, μέσα από το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και το Διαδίκτυο.
Οι συζητήσεις και οι ζυμώσεις –που βρίσκονται σε ερευνητικό ακόμα στάδιο– αφορούν τους σκοπούς και τους ορίζοντες της αρχαιοελληνικής ζωγραφικής, καθώς και τη δυνατότητα χρησιμοποίησής της ως θεραπευτικής μεθόδου, σαν ένα είδος δηλαδή «εικαστικής ψυχοθεραπείας». Στόχος της καινούριας τάσης είναι όχι μόνο μια μεταβολή προσανατολισμού, που θα επέτρεπε στους καλλιτέχνες να υπερβούν τα όρια της «καλλιτεχνικής αισθητικής», αλλά και η δημιουργία νέων δυνατοτήτων για την ιατρική έρευνα.
ΜΕΡΙΚΑ ΚΑΙΡΙΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Ο Κλασικός Μεταμοντερνισμός, όπως έχει ονομασθεί το καινούριο αυτό κίνημα, οδηγεί αναπόφευκτα στην ανάγκη επαναδιατύπωσης ορισμένων βασικών εννοιών που αφορούν όχι μόνο το νόημα της κλασικής ζωγραφικής αλλά και την ίδια τη σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο. Ποιο είναι, για παράδειγμα, το νόημα της ψυχολογικής θεραπείας; Περιορίζεται στην επαναπροσαρμογή στο κοινωνικό γίγνεσθαι ενός ατόμου που οι τραυματικές του εμπειρίες το είχαν οδηγήσει σε απόσυρση και σε ακραίες συμπεριφορές, ή θέτει σαν θέμα και την υγεία των οικογενειακών και κοινοτικών θεσμών;
Από την άλλη πλευρά, όσον αφορά την τέχνη, υπάρχει, ή πρέπει να υπάρχει, κάποια ηθική, μια αναζήτηση ποιότητας και μια πνευματική διάσταση στην τέχνη, ή μήπως το δόγμα της απόλυτης ελευθερίας δικαιώνει την κάθε είδους καλλιτεχνική έκφραση, αδιάφορα από το περιεχόμενό της; Αν πάλι υπάρχει κάποιος σκοπός στην τέχνη τότε ποιος είναι αυτός; Ποιο ρόλο μπορεί να παίξει η αρχαιοελληνική ζωγραφική στη θεραπεία του ατόμου αλλά και της ίδιας της κοινωνίας;
Η ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΧΘΕΣ
Σήμερα αντιμετωπίζουμε το καλλιτεχνικό έργο περισσότερο ως έκφραση ενός υποκειμενικού ψυχισμού. Ο ποιητής ή ο ζωγράφος, σύμφωνα με τις αντιλήψεις που επεκράτησαν μετά το 18ο αιώνα, επεξεργάζεται απλά τις εντυπώσεις και τις παρατηρήσεις που του προσφέρει η ζωή, προσθέτει σε αυτές τις προσωπικές του ιδέες και δημιουργεί ελεύθερα μια υποκειμενική πραγματικότητα. Υλοποιείται έτσι εκ του μη όντος ένας φανταστικός κόσμος προσώπων, καταστάσεων και ψυχικών γεγονότων που θεωρείται δημιουργικός και πρωτότυπος και που αντανακλά την ιδιορρυθμία του κάθε καλλιτέχνη.
Ο αρχαίος Έλληνας αντίθετα, και αυτό φαίνεται ξεκάθαρα μέσα από την Ποιητική του Αριστοτέλη, έδινε μεγαλύτερη σημασία στο αντικείμενο που ενδιαφερόταν να απεικονίσει, στο ίδιο το έργο ως αυθύπαρκτη οντότητα και όχι στην προσωπικότητα του καλλιτέχνη. Το καλλιτεχνικό έργο δεν εμφανιζόταν ως μια χυδαία προέκταση του «Εγώ» του οποιουδήποτε θνητού δημιουργού.
Τα παθολογικά παραληρήματα των σύγχρονων στιχουργών ή η χαοτική έκφραση της δυστυχίας και του πάθους μέσα από χρωματικές συνθέσεις θα θεωρούνταν από τους αρχαίους σαν κάτι παιδαριώδες και βέβηλο.
Στην αρχαϊκή ιδιαίτερα τέχνη το «Εγώ» του καλλιτέχνη ήταν επουσιώδες. Αυτό που είχε σημασία ήταν το ίδιο το έργο, που θεωρείτο ένα αυθυπόστατο κομμάτι ζωής και αποτελούσε ένα κομμάτι της αυθύπαρκτης Φύσης. Ουσιαστικά ο καλλιτέχνης, αντί να προβάλει την προσωπικότητά του, αναπαριστούσε την τελειότητα του Ένθεου Κόσμου, ενός κόσμου θεών που, μέσω της επιστήμης και της έρευνας, προσπαθούσε να ανακαλύψει και να βιώσει.
ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η ελευθερία προσωπικής έκφρασης του κάθε ανθρώπου μέσω της ζωγραφικής είναι φυσικά απαραβίαστη. Κάθε άτομο έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να αποδίδει τα προσωπικά του βιώματα στον καμβά, στο χαρτί ή σε οποιοδήποτε άλλο εκφραστικό μέσο έχει επιλέξει.