Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΡΟΥΧΩΝ
«Τα ρούχα είναι τα μαγικά εργαλεία μας», είπε σε μια συζήτησή μας η συνεργάτιδα του ΑΒΑΤΟΝ, Δήμητρα Νικολαΐδου. Και η ευστοχία της παρατήρησής της δεν φαίνεται μόνον αν σκεφθούμε τα τελετουργικά ρούχα διάφορων μυητικών ομάδων ή των αρχαίων προγόνων της σημερινής ανθρωπότητας κατά τη διάρκεια των διάφορων Μυστηρίων που τελούσαν.
Η μαγική ιδιότητα των ρούχων μπορεί να γίνει αντιληπτή και σήμερα, από τον καθένα μας, σε καθημερινή βάση: τα ρούχα μάς μεταμορφώνουν, άλλοτε σε σοβαρούς επαγγελματίες, άλλοτε σε παιδιά που τρέχουν και παίζουν, άλλοτε σε καλλιτεχνικές φύσεις ή σε διανοούμενους κλπ. – ανάλογα με το χώρο που βρισκόμαστε και με το ρόλο που καλούμαστε ή αποφασίζουμε να παίξουμε κάθε φορά.
Το ταγιέρ και τα ψηλά τακούνια στο γραφείο εκφράζουν ένα αυστηρό μέρος της προσωπικότητάς μας, ενώ τα άνετα ρούχα και τα αθλητικά παπούτσια σε μια εκδρομή στο βουνό εκφράζουν την πιο ελεύθερη και παιδική πλευρά της ίδιας προσωπικότητας.
Η Πυθία, μια ηλικιωμένη συνήθως και χαρισματική γυναίκα, φορούσε τα τελετουργικά ρούχα όταν καθόταν στον τρίποδά της, εισέπνεε τους καπνούς και έδινε χρησμούς – η ηλικιωμένη γυναίκα μεταμορφωνόταν σε αληθινή ιέρεια-μάντισσα.
Οι Τέκτονες έχουν διαφορετικές ενδυματολογικές επιλογές σε κάθε βαθμό μύησής τους, που ανταποκρίνονται στον εκάστοτε ρόλο και σκοπό τους.
Στα βακχικά μυστήρια, ο τρόπος ένδυσης και οι μάσκες που χρησιμοποιούνταν έπαιζαν καταλυτικό ρόλο στην «κατάληψη» του μυημένου από το πνεύμα του Βάκχου.
Οι Ορθόδοξοι ιερείς έχουν συγκεκριμένο ενδυματολογικό τυπικό όταν τελούν τη Θεία Λειτουργία, ενώ όταν εξομολογούν, φορούν το πετραχήλι, που τους «καθιστά» εκπροσώπους του Θεού επί της γης, για όσην ώρα το φορούν.
Οι μοναχοί και οι μοναχές όλων των πίστεων και δογμάτων εισχωρούν στην μοναστική αδελφότητα αποδεχόμενοι, μεταξύ άλλων, και τα ενδυματολογικά χαρακτηριστικά της αδελφότητας.
Οι ηθοποιοί ντύνονται πάντα ανάλογα με το ρόλο τους, για να μπορέσουν να εισέλθουν σε αυτόν βαθύτερα και φυσικότερα.
Οι σύγχρονοι μάγοι και μάγισσες διαθέτουν πάντα τα απαραίτητα ενδυματολογικά «αξεσουάρ» για να πραγματοποιούν τις μαγικές τελετές τους – τα ρούχα είναι, θα λέγαμε, αναπόσπαστο μέρος του ίδιου του τελετουργικού.
ΝΤΥΜΕΝΟΙ Ή ΓΥΜΝΟΙ;
Τελικά, τα ρούχα έχουν τόσο βαθιά εσωτερική σημασία, ώστε να μπορούν να θεωρηθούν απαραίτητο μέσο αυτογνωσίας και εσωτερικής ανύψωσης; Κατά την προσωπική μου άποψη, η απάντηση είναι όχι.
Τα ρούχα, ανεξάρτητα από το αν εμείς τα δυναμοποιούμε με εσωτερικά «νοήματα», δεν παύουν να αποτελούν εξωτερικά στοιχεία τού είναι μας. Ακόμα και τα λεγόμενα «ρούχα της ψυχής» δεν είναι τίποτε άλλο από φτιασίδια, από στολίδια της ψυχής, που τη διαφοροποιούν εξωτερικά από άλλες ψυχές, αφήνοντας όμως τον πυρήνα της ανέγγιχτο.
Θεωρώ ότι τα ρούχα δεν μπορούν να αποκτήσουν εσωτερική, «πυρηνική» σχέση με το σώμα μας, επειδή ακριβώς το σώμα, ως ναός της ψυχής και υπάρχοντας σε «διαπλεκόμενη» σχέση μαζί της, υπερβαίνει κατά πολλά επίπεδα το ρόλο του ρούχου.
Είναι λοιπόν άχρηστα τα τελετουργικά ρούχα; Όχι βέβαια, εφόσον βοηθούν τον φορέα τους να εισέλθει στην υπερβατική πραγματικότητα του Μυστηρίου. Όταν όμως μυηθεί πραγματικά στο Μυστήριο και το αφομοιώσει στην ύπαρξή του, ναι, του είναι άχρηστα, διότι δεν έχει ανάγκη πλέον από κανένα εξωγενές μέσο για να περιπλανηθεί στις ιερές διαστάσεις.
Χρειαζόμαστε τα μεταφορικά μέσα για να ταξιδεύουμε, επειδή δεν έχουμε άλλες δυνατότητες. Αν όμως είχαμε φτερά, δεν θα χρειαζόμασταν κανένα μέσο μεταφοράς. Έτσι, και ο μυημένος που απέκτησε φτερά, δεν χρειάζεται τα τελετουργικά ρούχα για να τον ταξιδέψουν.
Άλλωστε, αν λάβουμε υπόψη μας ότι κάθε προσπάθεια ειλικρινούς εσωτερικής εργασίας και μύησης στοχεύει πρώτιστα στην αποκατάσταση της προ-πτωτικής, της παραδείσιας κατάστασής μας, καταλαβαίνουμε πολύ πιο εύκολα, το γιατί τα ρούχα είναι στην ουσία άχρηστα – εφόσον στην πρώτη εκείνη κατάσταση της ύπαρξης ήμασταν «φυσικώς» γυμνοί.
Από όσο γνωρίζω, σχεδόν όλες οι παραδόσεις του κόσμου υποστηρίζουν την πρωταρχική γυμνότητα της ύπαρξης ως μοναδικό Αληθινό τρόπο ύπαρξης. Όμως στην Ορθόδοξη παράδοση, μοιάζει να συνοψίζονται όλες οι παραδοσιακές δοξασίες γι’ αυτό το θέμα. Γι’ αυτόν το λόγο, θεωρώ ότι αξίζει μια ιδιαίτερη αναφορά…
ΟΙ ΔΕΡΜΑΤΙΝΟΙ ΧΙΤΩΝΕΣ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ
«… Ενέδυσεν αυτούς … χιτώνας δερματίνους» (Γένεσις, 3,21). Οφείλω εδώ να τονίσω, ότι οι δερμάτινοι αυτοί χιτώνες προστέθηκαν από τον Θεό στον άνθρωπο μετά την πτώση του, που προκάλεσε τη ρήξη της αρμονικής τους σχέσης και την απώλεια της πηγής της ζωής από τους ανθρώπους.
Χάνοντας λοιπόν ο άνθρωπος την πηγή της όντως ζωής, αυτό που κατέχει είναι ο θάνατος. Ο Θεός όμως του έδωσε τους δερμάτινους χιτώνες, για να μπορέσει να επιβιώσει, αφού μετά την πτώση του, έπαψε πια όντως να ζει. Η αληθινή ζωή, μέσα από το αδιαμφισβήτητο γεγονός του θανάτου, μετετράπη σε επιβίωση.
Άρα, οι δερμάτινοι χιτώνες δεν αποτελούν φυσικό συστατικό των ανθρώπων. Στο χωροχρόνο που «ετοίμασε» ο Θεός γι’ αυτόν –σ’ αυτό που ονομάζουμε Παράδεισο– οι άνθρωποι δεν είχαν καμία ένδυση. Αυτό που ήταν τότε φυσικό σήμερα θεωρείται παρά φύσιν, και το αντίστροφο.
Όταν λοιπόν μιλάμε σήμερα για «φυσικό» και «μη φυσικό», καλό είναι να έχουμε στο νου μας αυτήν τη διήγηση, με διευρυμένους τους πνευματικούς μας ορίζοντες, ώστε να μπορούμε να αμφισβητούμε τις κατεστημένες από αιώνες απόψεις περί δεινού, αγαθού και αυτονόητου.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που πρέπει να τονιστεί –το σημαντικότερο ίσως– είναι το ότι, σύμφωνα με τους Πατέρες της Ορθοδοξίας (Μεθόδιος Ολύμπου, Γρηγόριος Νύσσης κ.α.), οι δερμάτινοι χιτώνες ΔΕΝ είναι το δέρμα του ανθρώπου, ούτε γενικά το σώμα του (σε αντίθεση με τους Ρωμαιοκαθολικούς και τους Προτεστάντες, που τους διακρίνει μια ηθικίστικη απαξίωση του σώματος).
Τι είναι λοιπόν αυτοί οι δερμάτινοι χιτώνες, το πρώτο δηλαδή «ένδυμα» του ανθρώπου, σύμφωνα με τη βιβλική διήγηση; Σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο και τον Γρηγόριο Νύσσης, αυτό που κατ’ αρχήν χαρακτηρίζει το πρώτο ανθρώπινο ένδυμα είναι η νεκρότητα, ο «κατεψυγμένος βίος». Πιο βαθιά, είναι αυτό που ονομάζουμε «βιολογική ζωή», με τις σωματικές και ψυχικές λειτουργίες της, που μετά από την πτώση, από λογικές και ελεύθερες, εξέπεσαν σε άλογα ένστικτα.
Όταν λοιπόν το πρώτο ρούχο του ανθρώπου είναι άρρηκτα δεμένο με την ύψιστη απώλεια (της Ζωής), όλα τα υπόλοιπα ρούχα που χρησιμοποιεί κατά τη μακραίωνη ιστορία του, εμπεριέχουν αναπόφευκτα αυτήν την αρχέγονη μνήμη, και φέρουν μέσα τους το σπέρμα αυτής της τραγικότητας.
Μέσα σ’ αυτό το θεολογικό πλαίσιο, το κάθε ρούχο του ανθρώπου (υλικό και ψυχικό) δεν αποτελεί παρά μέσο διαχείρισης της φθαρτότητάς του. Και κάπως έτσι ξεκινά και συνεχίζεται «εις τους αιώνας των αιώνων» το νιτσεϊκό παιχνίδι με τις μάσκες, με τις μεταμφιέσεις, που ενώ προσπαθεί να ανακαλύψει και να διεισδύσει στην ουσία του ανθρώπου, αυτό που καταφέρνει είναι συνεχώς να την καλύπτει με όλο και περισσότερες στρώσεις ψεύδους.
ΤΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ – ΔΕΝ ΜΑΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ
…Και τώρα, τι; Απαξιώνουμε το ρούχο σε κάθε του λειτουργία; Το εξορίζουμε, από κάθε προσπάθεια αληθινής ενδοσκόπησης; Και βέβαια, όχι! Το εντάσσουμε όμως στα ποιοτικά μεγέθη που ανήκει, στα κοσμικά και εξωτερικά στοιχεία του κάθε πολιτισμού και κάθε παράδοσης, που χρησιμοποιεί το ρούχο απλώς ως σημαίνον, το οποίο παραπέμπει σε ένα βαθύτερο και ουσιαστικότερο σημαινόμενο.
Ο στόχος μας ας είναι αυτό το σημαινόμενο, με μια πρώτη πυξίδα ή οδοδείκτη το ρούχο, που βρίσκεται στην αρχή του νήματος.
Το κείμενο “Η Άγνωστη Ψυχολογία του Ρούχου και το Γυμνό Σώμα” πρωτοδημοσιεύτηκε στο ΑΒΑΤΟΝ Νο 110 .
{socialsharebuttons}
